Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 na Litwie. Ostatni oddział powstańczy księdza generała Stanisława Brzóski (*30-12-1932 †23-05-1865, śmierć przez powieszenie) został pokonany w kwietniu 1865 r.
Powstanie miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1.200 bitew i potyczek. Ocenia się, że w powstaniu zginęło blisko 20.000 Powstańców uczestników było około 200.000. Pod koniec 1863 roku łączny stan wojsk rosyjskich wynosił ponad 400.000 żołnierzy. 170.000 w Królestwie Polskim, na Litwie 145.000, a na Ukrainie 90.000. Rząd Narodowy miał w polu jednocześnie nie więcej niż 10 tysięcy partyzantów.
Rosjanie wykonali blisko 1.000 wyroków śmierci. Na zesłanie, nie licząc tysięcy karnie wcielonych do wojska, wywieziono 38.000, z czego ok. 20.000. na Syberię, w tym 4.000. na katorgę. Na emigracji znalazło się około 10.000 Powstańców. Konfiskaty majątków i wysokie kontrybucje dotknęły ziemiaństwo Polski. Skonfiskowano 1660 majątków szlacheckich, oddając je na licytację lub obdarowując nimi oficerów rosyjskich. Tak działo się wcześnie, po Powstaniu Listopadowy 1830. Wówczas to m.in. pałac generała Ludwika Michała Paca (*1778 †6-08-1935) w Dowspudzie. Za udział w powstaniu odebrano mu całe włości z pałacem perłą by następnie go rozebrać a materiał zużyto do budowy koszar w pobliskim Augstowie.
Artur Grottger. POŻEGNANIE POWSTAŃCA 1866.
Polka w żałobie narodowej.
Artur Grottger (*11-11-1837 †13-12-1867). Przeżył tylko 30 lat. Pozostawił ogromny dorobek. Widziano w nim „wieszcza Narodu” i postawiono na piedestale patriotycznego malarstwa obok Matejki. Wypowiadał się w rysunku ołówkowym. Bardzo starannie opracowywanym. Rysunki te układał w cykle, z których najsłynniejsze – Polonia, Lituania i Wojna – dotyczą tematyki powstańczej. Te czarno-białe plansze spopularyzowane dzięki fotokopiom, trafiły do niemal wszystkich polskich domów i stały się jednym ze sposobów manifestowania żałoby narodowej, obok czarnych strojów i biżuterii patriotycznej. Zwracam uwagę na kokardę przyczepianą do czapki Powstańca. Jest ona zgodna z uchwała Sejmu Polski z 7 lutego 1831 r.
Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu wniosków komisji sejmowych i zważywszy potrzebę nadania jednolitej oznaki, pod którą winni łączyć się Polacy, postanowiły i stanowią: Art. 1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestw Polskiego i W. X. Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Art. 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Woysko Polskie, te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były.
